Interview Susanne Willekes van The Sleep Agency: goede nachtrust voor je kind (en jezelf!)

'Slechte nachten horen erbij toch?’ Als kersverse ouder in het begin zeker. Maar wat als deze rommelige nachten blijven en je tot waanzin wordt gedreven omdat je kroost niet goed slaapt? Het komt vaker voor dan we denken en het goed nieuws is: er is hulp. Want je hoeft het niet alleen te doen. OHRA sprak met Susanne Willekes: Neerlands eerste gecertificeerde kinder- en babyslaapcoach. Ze heeft haar eigen praktijk ‘The Sleep Agency’. Daarnaast is ze bestselleracteur van het boek ‘Slaap! voor dreumes en peuter' en ontwikkelde Susanne slaap- en voedingapp Sleepeez.

Zelf heeft ze bij haar oudste zoon ervaren hoe het is als je baby niet slaapt. Hulp toentertijd was ver te zoeken en met de dag werd ze radelozer. Ze liet zich tot Gentle Sleep Coach opleiden in Amerika en ondertussen heeft Susanne al duizenden gezinnen geholpen aan een goede nachtrust. Voor OHRA beantwoordt ze vragen over slaap, routines en misvattingen rondom dit onderwerp.

Vertel eens, wat doe jij als slaapcoach?

'Ik help gezinnen met baby’s en kleine kinderen (tot 10 jaar) met een van de meest uitdagende punten van het jonge ouderschap: slaap. En dan natuurlijk vooral als het kind slecht slaapt. Slapen is een aangeleerde vaardigheid. Een gezond kindje kan je vanaf week 22 gerekend vanaf de uitgerekende datum leren om goed te slapen. Onderzoek toont aan dat baby’s op deze leeftijd fysiek, mentaal en neurologisch in staat zijn zelfstandiger te leren slapen.'

Dus het is een fabel dat je je pasgeboren baby kunt slaaptrainen?

'In de eerste maanden na de geboorte functioneert een baby grotendeels op basis van primaire reflexen – automatische, aangeboren reacties die belangrijk zijn voor de overleving en vroege ontwikkeling. Voeding en hechting zijn dan belangrijker dan de manier waarop het kind slaapt. In deze tijd wil je al helemaal als ouder je kind ondersteunen en veiligheid bieden. Slaap moet groeien in die eerste maanden. Zo ontstaat het dag- en nachtritme pas 6-8 weken na de geboorte. En heeft je kind na de geboorte eigenlijk een soort jetlag. Dat ritme kan je als ouder wel omdraaien, en je baby helpen in een fijn slaap- en voedingsritme te komen. Een duidelijk ritme bij het ochtendslaapje ontstaat bij 12 weken, het middagslaapje wordt makkelijker bij 16 weken. En vanaf 22 weken kun je zelfstandiger slapen echt gaan trainen en ontwikkelen.'

Wat is het verschil tussen een slaaponderbreking en slaapprobleem?

'De officiële definitie van een slaapprobleem door kinderartsen luidt: als een kindje (vanaf 6 maanden) niet binnen 30 minuten in slaap kan komen bij bedtijd of 1 tot 3 keer per nacht wakker wordt en niet binnen 5 minuten in slaap valt. Deze definitie is ruim genomen en het is niet zo dat als je kind een keer niet binnen een half uur in slaap valt, er een slaapprobleem is. Daarnaast kan het ook zijn er bij jouw kindje wat anders aan de hand is en je nog steeds slaapproblemen ervaart. Bijvoorbeeld: je kind staat 10 keer per nacht aan je bed.'

1 op de 4 kindjes heeft een slaapprobleem

'Slaap is het fundament van onze gezondheid. 1 op de 4 kindjes onder de 5 wereldwijd heeft een vorm van slaapproblemen. Het komt dus echt vaak voor. Dit kan komen door een medisch onderliggende oorzaak, maar vaak zijn de issues gedragsmatig van aard waarbij het karakter van het kind een grote rol kan spelen. Sensitieve, alerte en/of temperamentvolle kinderen hebben vaak meer moeite om in slaap te komen en te blijven. Ze kunnen overdag hard gasgeven, maar moeilijk gas terugnemen. Ieder kind is anders gewired. Soms kom je bij een slaapprobleem pas veel later achter de oorzaak. Denk aan een baby met reflux of koemelkallergie. Het kindje heeft dan uren wekenlang achter elkaar gehuild en pas als de oorzaak bekend is, kan het slaapprobleem worden gedefinieerd. Dit is wanhopig voor zowel kind als ouder.'

Lees ook: Slaaptekort, wat doet het met je?

Slaapassociaties ontwikkelen

'Vanaf die 22 weken kan je het kind de ruimte geven om eigen slaapassociaties te ontwikkelen óf bestaande slaapassociaties gekoppeld aan ouders – denk aan in slaap wiegen of voeden - af te leren. Je leert bijvoorbeeld aan dat het zelf een speen kunnen pakken, maar je kan ook je kindje leren niet aan de fles in slaap te vallen bij bedtijd. De meest bekende methode is weglopen en niet meer (of gecontroleerd) terugkomen. Ik werk liever met een stapsgewijs proces. De ouders blijven bij het kind, maar we bouwen het af. Daarbij zijn ze responsief: ze blijven met stem en aanraking geruststellen. Het moet altijd een veilige situatie blijven. Zeker voor sensitieve en temperamentvolle kinderen werkt dit goed.'

Oké, open deur. We weten dat goed slapen belangrijk is. Maar waarom is dit nou zo belangrijk?

'Voor de kleintjes gaat het echt over fysieke groei. ’s Nachts worden groeihormonen aangemaakt. Slaap is verder belangrijk voor het immuunsysteem en het korte termijn geheugen (de leerfunctie). Daarnaast heb je slaapkwantiteit en slaapkwaliteit. Bij de hele kleintjes wil je dat ze aan hun uren komen. Daar tussenin kan een kind heel goed aangeven als het voeding nodig heeft of dat het bijvoorbeeld te warm heeft; dan wordt de baby wakker. Dat is alleen maar goed en handig! Zodra ze wat ouder zijn is het fijn als de onderbrekingen in de nachten afnemen en de slaapjes overdag wat langer worden en daarmee ook de kwaliteit van slaap toeneemt.'

Help, ik heb een onrustige baby!

'Na de geboorte hebben baby’s een slaapcyclus van 3 kwartier. Dit duurt totdat ze 1 à 1,5 jaar oud zijn, dan worden slaapcycli langer en verandert de samenstelling tussen lichte, diepe en droomslaap. Baby’s hebben weinig diepe slaap en slapen licht. Waarom? Omdat ze dan alarm kunnen slaan (‘ik heb eten nodig, want anders overleef ik het niet’). Wist je dat 50% van baby’s slaap droomslaap is? Dan herstelt het brein, en dat ondersteunt de razendsnelle hersenontwikkeling die kinderen in de eerste twee jaar doormaken. Tijdens die droomslaap – ook ‘actieve’ slaap genoemd - kan het kind wat onrustig zijn: het maakt geluiden en beweegt, of – als het wat ouder is – kan het opeens rechtop in bed gaan zitten met de ogen open om vervolgens weer in slaap te vallen. Dat herken je misschien wel. Wees gerust: slaap is slaap.'

Lees ook: Wat doet (weinig) slaap met je hormonen?

Slaaptips voor ouders met jonge kinderen: welke routine is prettig?

'Er is een aantal dingen belangrijk:

Einde van de dag bouw je de dag ook echt af en start je met een avondroutine. Denk aan in bad gaan, boekje lezen etc.
Zorg dat je kindje overdag voldoende uren slaapt.
Voorspelbaarheid en structuur helpen bij een goede slaaproutine en beter en rustiger slapen'

Goed, je kinderen worden groter, die slapen inmiddels allemaal goed. Alleen jij wordt ouder en krijgt zelf te kampen met moeilijk in slaap vallen. Wat te doen?

'Klopt! Ik zie vaker dat het best een tijd kan duren voordat ouders weer goed slapen na een lange periode van slapeloze nachten. Vaak is dit een kwestie van tijd. Als de slaapkwaliteit en kwantiteit bij kinderen verbeteren, dan gebeurt dit uiteindelijk ook bij ouders. Het lijkt soms alsof de ouders (en kind) vermoeider zijn na zo’n proces dan daarvoor. Het lichaam functioneert niet langer op cortisol en adrenaline, de vermoeidheid komt eruit. Het fijne is dat beter slapen dan eigenlijk nog makkelijker wordt: slaap leidt tot slaap. Daar bovenop komt: als ouders meer vertrouwen krijgen in het slaapritme van het kind, hoe beter ze zelf gaan slapen. Ze kunnen zich gemakkelijker overgeven aan de diepe slaap.'

Tips voor ouders?

'Zet die babyfoon uit en zet je je slaapkamer deur open. Dan hoor je je kind echt wel. En wat ik verder adviseer: zelf op tijd naar bed gaan. Er is dan meer energie! Overdag kun je een uur naar buiten gaan. En vergeet deze niet: je ogen natuurlijk daglicht geven in de vroege ochtend. Dit zorgt er in de avond voor dat je beter in slaap valt. Zijn misschien open deuren en heel veel ouders denken ‘Had ik zelf ook wel kunnen bedenken’, maar het echt doen schiet er vaak bij in.

Verder: je to-do lijst voor de volgende dag al ruim voor het slapengaan maken. Dan hoef je er ’s nachts niet meer over te piekeren. Zet vanaf 20:00 uur je meldingen op je telefoon uit. Slaap in een koele, geventileerde kamer en creëer je eigen bedtijdritueel.'

Wat zijn de grootste misvattingen als het gaat om slaap bij baby’s en kinderen?

'Later naar bed is later wakker worden. Dit is niet waar. De vermoeidheid wordt juist alleen maar groter. En die vermoeidheid maakt de kans op (vroeg) wakker worden groter.
Het wordt vanzelf een keer beter. Klinkt wat zwartgallig, maar dat is dus niet altijd zo. Sommige ouders kunnen bijvoorbeeld denken: ‘Als het 10 maanden is dan…’ Goede slaapassociaties kun je aanleren, dus dat vraagt eerst wat oefening. Het komt niet altijd zomaar vanzelf.
Mijn kind wordt wakker vanwege het nodig hebben van geborgenheid. Dit is voor hele jonge baby’s inderdaad zo! Als oudere kindjes ’s nachts wakker worden bestaat de kans dat ze dezelfde hulp nodig hebben bij bedtijd (handje vast, op schoot in slaap vallen, knuffel en speen aangeven, ernaast liggen etc) omdat ze niet weten hoe ze anders terug in slaap kunnen vallen. Dat hoeft dus geen roep om geborgenheid te zijn.'

Wat zijn de grootste “wins” als het gaat om goed slapen bij baby, kinderen en ouders?

Je kan slaapassociaties echt aanleren. Ik heb veel gezinnen teruggezien die ik jaren geleden heb gecoacht die aangeven dat het een duurzame investering is. Op heel veel vlakken! Wat ik vaak terugkrijg is dat kinderen ook op latere leeftijd hele goede slapers zijn en blijven. Tuurlijk, soms is een kind ziek en wordt het ritme even verstoord, maar dan herpakt het zich snel weer. En zo zijn er nog meer wins:

Je kan weer leven in plaats van overleven. Zodra het geluk weer iets opgekrikt, is er ruimte en energie om te sporten en er zijn weer toekomstdromen. Het zijn veranderingen in de breedste zin van het woord.
Denk ook aan kinderen die geen kringetjes meer onder de ogen hebben. Of ouders die zeggen: ‘Ik heb opeens een heel ander kind’, 'hij durft alleen in de woonkamer te spelen terwijl ik even de was aan het doen is', 'mijn kind bunkert opeens 3 boterhammen weg bij ontbijt', 'het heeft minder driftbuien etc.'. Maar ook leerkrachten die terugkoppelen: 'Het kind staat steviger in z’n schoenen en durft meer met gym.'
Er zijn nog veel meer dingen: relaties die beter worden, sociale activiteiten die opgepakt kunnen worden.

Goed slapen is gewoon heel erg belangrijk. Voor jou als ouder, maar ook het kind heeft daar zijn of haar hele leven profijt van.'

Lees ook: Waarom is de REM-slaap belangrijk?

Hoe OHRA helpt bij slaap in het algemeen

Bij OHRA bieden we verschillende mogelijkheden en diensten voor een goede nachtrust. Misschien niet gelijk voor je kroost, maar wel voor jou! Denk aan het monitoren van je stressniveau, een slaaponderzoek, hulp bij slaapapneu of bij slaaptekort door de (peri)menopauze:

Heb je OHRA Energiek, Gezond of Balans? Dan maak je gebruik van de Persoonlijke gezondheidscheck. Hiermee breng je je gezondheid in kaart. Nu tijdelijk met slaapmodule die je tot 31 mei 2025 gratis kunt gebruiken!
Heb je OHRA Gezond of Balans? Dan maak je gebruik van het well-being platform Recharge360. Je leert op een leuke manier slimmer te werken aan je gezondheid, leefstijl en vitaliteit. Zodat je meer focus en energie krijgt, en daardoor (nog) lekkerder in je vel zit. Er zit altijd iets voor jou bij: beweging, voeding, slaap, mentale gezondheid, leefstijl, werkdruk en vitaliteit.
Ook bij OHRA Balans en Gezond: online mindfulness. Met een workshop van de MindfulnessFabriek leer je meer rust in je hoofd te krijgen.
Last van spanning en stress? De OHRA Coach Assistent neemt je in 3 stappen mee in de wereld van symptomen en veroorzakers van jouw stress. Gratis en voor iedereen toegankelijk!
Slaap je slecht en vermoed je dat je een slaapstoornis hebt? Dan is een slaaponderzoek wellicht iets voor jou. Dit vindt plaats in het ziekenhuis onder leiding van een medisch specialist. Overleg eerst met je huisarts of dit voor jou een optie is.
Last van slaapapneu? Dan kan OHRA je ondersteunen. Bijvoorbeeld door een vergoeding van CPAP- en OSAS-apparatuur of positietrainer. Ook hiervoor geldt: overleg eerst met je huisarts wat de mogelijkheden zijn.
Last van nachtelijk zweten en slaaptekort door de (peri)menopauze? Misschien is een consult bij een verpleegkundig overgangsconsulent iets voor jou.
Slaapproblemen door psychische klachten? Online GGZ kan uitkomst bieden. In principe is je huisarts je eerste aanspreekpunt. Maar wist je dat je voor veel psychische problemen ook kunt kiezen voor een online behandeling?