Expert aan het woord: rijcoach Erik Eisma over spanning achter het stuur

Zweethanden bij het inparkeren? Liever niet in het donker de snelweg op? Je bent niet de enige die zich in sommige situaties minder zeker voelt op de weg. Met zijn auto- en motorrijschool in het Limburgse Nederweert, helpt rijcoach Erik Eisma mensen om weer met vertrouwen achter het stuur te zitten.

Situaties waarin spanning of onzekerheid de overhand krijgt

“In Nederland voelen verrassend veel mensen zich niet rijzeker. Volgens schattingen van verschillende organisaties gaat het om meer dan één miljoen mensen die in meer of mindere mate angst ervaren in het verkeer. Je bent dus zeker niet alleen.  

Wat opvalt, is dat veel mensen hun rijbewijs allang hebben, maar zich toch gespannen voelen zodra ze de weg op moeten. Er zit een redelijk percentage vrouwen bij die vanaf de geboorte van hun eerste kind een bepaalde angst hebben ontwikkeld. Het opvoeden en zorgen voor een kind brengt zoveel verantwoordelijkheid met zich mee, dat ze zich soms echt zorgen maken: o jee, wat als er iets gebeurt?

Anderen die bij ons aankloppen hebben bijvoorbeeld al een tijd niet gereden en verliezen daardoor het vertrouwen. Zij zijn onzeker of hun vaardigheden nog wel goed genoeg zijn om aan het verkeer deel te nemen.”

Hoe ontstaat rijangst?

“Angst achter het stuur ontstaat niet zomaar. Je brein probeert je te beschermen, maar soms doet het dat te goed. Gelukkig zijn er manieren om met die angst om te gaan. Eén van die manieren is het werken met NLP. NLP staat voor Neuro Linguïstisch Programmeren. Het kijkt naar hoe we informatie verwerken en welke overtuigingen we daardoor vormen.

NLP gaat ervan uit dat een gebeurtenis een gebeurtenis is. Alleen hoe wij met die gebeurtenis omgaan, bepaal je zelf. Iedereen beleeft een situatie op zijn eigen manier. Er gebeurt dus een heleboel in onze hersenen. Die gaan filteren op basis van dingen die wij al meegemaakt hebben en wat wij geloven. Dus je vormt van elke gebeurtenis een door jezelf gekleurd beeld.

Als iemand ooit iets spannends meemaakte in het verkeer, kan dat gevoel blijven hangen. Het brein koppelt het rijden aan gevaar, zelfs als er niets aan de hand is. Hierdoor zijn ze een bepaald beeld gaan vormen van: dat kan ik niet, dat durf ik niet, dat is gevaarlijk. Mensen creëren dan een overtuiging bij zichzelf die eigenlijk niet overeenkomt met de vaardigheden die ze hebben. Zo ontstaat rijangst niet uit gebrek aan kunnen, maar uit wat je brein dénkt dat er kan gebeuren.”

Wat er in je brein gebeurt bij spanning achter het stuur

“Bij ieder mens geldt: op het moment dat wij iets heel spannends meemaken en we raken in een soort stresssituatie, dan neemt het zoogdieren- en het reptielenbrein het over. Als iets spannend wordt, neemt je brein het dus letterlijk van je over.

Je hersens schakelen dan het logische denken uit. Je hartslag stijgt, je ademhaling gaat omhoog en je denkt: help, ik ga flauwvallen! Maar nee, je gaat niet flauwvallen; je lichaam staat op zo’n moment in een vlucht- of vechtpositie. Je lijf probeert je te beschermen, maar achter het stuur zorgt die reactie juist voor nog meer spanning. Door te begrijpen wat er gebeurt, kun je met behulp van een rijcoach leren de controle terug te pakken.”

Waarom praten belangrijker is dan bijsturen

“Veel mensen die zich niet rijzeker voelen, denken dat ze weer rijles nodig hebben en dat dan de angst dan verdwijnt. De omgeving zegt vaak iets van: ‘Je hebt toch je rijbewijs? Dus doe niet zo moeilijk. Anders neem je gewoon een paar lesjes bij een rijinstructeur.’ Maar bij die rijschool krijg je alleen les in hoe je een auto moet besturen. En daar zit eigenlijk niet het probleem, want er is een rijbewijs behaald en ze kunnen prima autorijden. 

Het gaat dus niet om beter leren rijden, maar om begrijpen waar de angst vandaan komt en je rijzekerheid achter het stuur terugkrijgen. Een rijcoach werkt niet alleen vanuit de auto, maar gaat ook daarbuiten in gesprek met de bestuurder. Zo leer je bijvoorbeeld om te gaan met hyperventilatie. We kunnen een training geven waarmee je je ademhalingstechniek verandert. Of je laten realiseren dat het jouw lichaam is en jij er controle over hebt. Door even intensief te bewegen gaat de hartslag omhoog en gaat de ademhaling ook omhoog. En als je dan weer rustig gaat bewegen merk je: het gaat vanzelf weer naar beneden. Je hebt dus zelf invloed. We laten mensen ervaren: het is niet iets geks, dit is iets wat je lichaam vanzelf doet.”

Wat kun je zelf doen?

“Angst verdwijnt niet door te vermijden wat je spannend vindt. Vermijdingsgedrag houdt de angst in stand. Ken je iemand met rijangst? Geef diegene de ruimte om te oefenen en geef vertrouwen. Corrigeren versterkt de onzekerheid: zie je wel, ik kan het niet goed, want iedereen corrigeert mij constant. Laat iemand liever zelf ontdekken wat werkt. Een eigen gevonden oplossing blijft namelijk veel langer hangen dan een oplossing die verteld wordt.”

Voel jij je regelmatig minder rijzeker? 

“Het is goed om te weten dat spanning in het verkeer heel normaal is. Probeer rustig te blijven ademen en raak niet in paniek als je merkt dat je lichaam heftig reageert. Stressreacties zoals hartkloppingen, zweten of een benauwd gevoel zijn menselijk. Je hoeft je daar niet voor te schamen. Probeer je ademhaling weer onder controle te krijgen: adem rustig in, en adem langer uit dan je inademt. Dit helpt je zenuwstelsel te kalmeren.

Je hoeft het ook niet alleen te doen. Vraag gerust iemand mee in de auto als dat je een veiliger gevoel geeft. Een vertrouwd persoon naast je kan helpen om de spanning te verlagen en je zelfvertrouwen te vergroten.”

Wanneer is het tijd om hulp te zoeken?

“Een beetje spanning in het verkeer is heel normaal. Iedereen voelt zich weleens onzeker achter het stuur, zeker in drukke of onbekende situaties. Maar als die spanning verandert in angst die je rijgedrag elke keer weer beïnvloedt, is het tijd om hulp te zoeken.

Rijangst wordt een probleem wanneer je bepaalde situaties gaat vermijden, zoals snelwegen, tunnels of rijden in het donker. Dat kan grote gevolgen hebben voor je dagelijks leven. Een voorbeeld: een inkoper die vroeger moeiteloos naar Zuid-Frankrijk reed voor het werk, durfde op een gegeven moment niet meer de autosnelweg op. Normaal gesproken stapte deze chauffeur ’s ochtends in de auto en deed de volgende dag in Zuid-Frankrijk alle inkopen. Maar door de angst voor snelwegen reed deze persoon via andere (om)wegen helemaal naar Frankrijk en terug. Hierdoor duurde zo’n inkooptraject van drie of vier dagen ineens ruim anderhalve week.

Als rijangst je vrijheid beperkt, je planning beïnvloedt of je sociale en professionele leven in de weg staat, dan is dat een duidelijk signaal. Maar ook als je een heftig ongeluk hebt meegemaakt – of zag gebeuren – is het slim om professionele hulp te zoeken. Je hoeft het niet alleen op te lossen; er zijn professionals die je kunnen helpen om het vertrouwen in jezelf en het verkeer terug te vinden.”